Samen werken aan de beste zorg voor cliënten met probleemgedrag

Probleemgedrag, ook wel onbegrepen gedrag of complex gedrag genoemd, komt in de ouderenzorg veel voor. Denk hierbij bijvoorbeeld aan agitatie, roepen of agressie. Om er in deze situaties zo goed mogelijk te kunnen zijn voor de cliënt, creëerden we een schema ‘samenwerken bij probleemgedrag’. Het geeft inzicht in het gedrag en helpt om als zorgteam en multidisciplinair behandelteam samen te werken aan de best mogelijke zorg. Specialist ouderengeneeskunde Marjan Debets-Meijerink en GZ-psycholoog Leonie van de Munt-Groeneveld vertellen over de voordelen van werken met het schema.

“Probleemgedrag is bij uitstek een thema waarbij multidisciplinair samenwerken belangrijk is, omdat er zoveel factoren samenhangen en elkaar beïnvloeden”, vertelt Leonie. Ze is werkzaam bij Novicare als GZ-psycholoog, is daarnaast Wzd-functionaris, geeft werkbegeleiding en houdt zich bezig met projecten als deze. “Het gedrag kan worden veroorzaakt door iets medisch, zoals pijn of jeuk. Het kan ook iets psychisch zijn, zoals somberheid of angst, of de cliënt kan reageren op voeding. Heeft een cliënt daarnaast dementie, dan maakt dat het beeld nog weer wat complexer. Het verkrijgen van inzicht in het gedrag kan een enorme puzzel zijn, daarom is het belangrijk om er gezamenlijk naar te kijken wanneer nodig. Niet maar vanuit één hoek.”

Gezamenlijke taal

Het schema samenwerken bij probleemgedrag maakt gebruik van vijf gedragsgroepen: groep A, cliënt zonder probleemgedrag, tot en met E, cliënt met ernstig (ervaren) probleemgedrag dat grote impact heeft op meerdere momenten per dag. Bij gedragsgroepen A en B volstaat de basiskennis die al aanwezig is binnen zorgteams, groepen C, D en E vragen om aanvullende (specialistische) behandeling.

Marjan, die onder meer specialist ouderengeneeskunde (SO), kaderarts psychogeriatrie en Wzd-functionaris is bij Novicare, vult aan: “Het schema helpt bij het spreken van een gezamenlijke taal wanneer het gaat om probleemgedrag. Doordat de doelgroep is opgedeeld in vijf groepen met vergelijkbaar gedrag, kunnen we efficiënter samenwerken. Het is namelijk direct duidelijk welke kennis en expertise nodig zijn om de cliënt verder te helpen én wie je kunt betrekken wanneer er meer nodig is. En dat betekent ook: niet eerst aanmodderen, maar direct opschalen wanneer het gedrag van de cliënt daar om vraagt.”

Marjan Debets-Meijerink, specialist ouderengeneeskunde bij Novicare

Kennis en vaardigheden

“Om goed te kunnen blijven samenwerken bij probleemgedrag, is het belangrijk dat je weet welke kennis en vaardigheden nodig zijn bij welke gedragsgroep, welke zorg nodig is, wie betrokken is, wie op- en afschaalt en wie de regie voert”, vertelt Marjan. “Het schema biedt daarin inzicht. Dit helpt ook om stepped care rond gedrag nog beter neer te zetten, zodat iedereen doet waar die goed in is en bevoegd voor is. Er zijn namelijk ook veel mildere vormen van probleemgedrag, waarvoor de basiskennis vaak al binnen de zorgteams aanwezig is. Soms beschikken bepaalde zorgmedewerkers bovendien over extra expertise rond gedrag. Wij hoeven pas aangehaakt worden wanneer het echt complexer wordt.” Leonie: “Het schema kan je ook helpen in kaart te brengen welke expertise al in huis is en welke nog aangevuld kan worden. Bijvoorbeeld met scholing over een onderwerp als roepgedrag, depressie of dag- en nachtritme bij dementie of een praktijkwerker op een thema zoals welzijn of omgaan met gedrag.”

Juiste vraag op de juiste plek

“Het werken met het schema zorgt ervoor dat de juiste vraag op de juiste plek terechtkomt”, vertelt Marjan. “Idealiter pakt het zorgteam basisvragen zelf op. Wij kunnen ons dan bezighouden met de complexere zorgvragen, waarbij de veiligheid van de cliënt en diens omgeving in het geding raakt of er continue escalatie is bijvoorbeeld. Belangrijk daarbij is dat er een stabiel team betrokken is dat in staat is om te signaleren, elkaar aan te spreken en te overleggen.”

Leonie: “Dit schema helpt ons allemaal om beter samen te werken, ook met andere disciplines dan die van jezelf. Eén blik op het schema vertelt je wie je wanneer moet inschakelen. Het schema is in samenwerking met allerlei verschillende disciplines ontwikkeld en ook door hen getoetst: van psychologen tot ergotherapeuten, fysiotherapeuten, logopedisten en diëtisten, en uiteraard medisch behandelaren.”

Leonie van de Munt-Groeneveld, GZ-psycholoog bij Novicare

Helpend in de samenwerking

Tot nu toe is het schema intern gebruikt bij Novicare, met de eerste positieve reacties als gevolg. Marjan: “Als kaderarts psychogeriatrie krijg ik vaak vragen over de medicamenteuze behandeling bij complex probleemgedrag. Laatst belde een collega me op om te overleggen: een cliënt vertoonde gedrag dat als heel ingewikkeld werd ervaren. Door gebruik van het schema had ze al aanvullende multidisciplinaire expertise ingeschakeld. Het effect daarvan bespraken we, samen dachten we na over de volgende stap in de behandeling. Heel fijn om te merken dat het schema in de praktijk kan helpen bij het verlenen van passende zorg.” Leonie: “Het helpt mij zelf ook om elkaar nog beter te vinden in de samenwerking. We vinden elkaar niet alleen sneller, maar nemen ook alle factoren van de zorgvraag tegelijk mee en hebben dus sneller overzicht. Zo kan de cliënt sneller en beter worden geholpen.”

Best mogelijke zorg

Zowel Marjan als Leonie kijken uit naar de bredere uitrol van het schema. Marjan: “Onze hoop – en verwachting – is dat dit schema ons helpt om deze doelgroep de best mogelijke zorg te bieden. Om daarmee het lijden rondom probleemgedrag, voor zowel de cliënt zelf als diens omgeving, te kunnen verminderen. De juiste zorg op de juiste plek leveren helpt daarbij. Waar wij als behandelaren niet nodig zijn, hoeven we ook niet intensief betrokken te worden.” Leonie: “Er is vaak al veel kennis en ervaring in huis bij zorgorganisaties, die mag benut worden. En is er nog een slag nodig? Dan denken we daar graag over mee. We gaan aan de hand van dit schema graag in gesprek met geïnteresseerde samenwerkingspartners om de zorg rond probleemgedrag nog verder te optimaliseren.”

Benieuwd naar het schema samenwerken bij probleemgedrag? Meld je aan voor onze nieuwsbrief. Wanneer het schema begin 2026 beschikbaar is, vermelden we het daarin.

Nieuws